Przystanki:

• Salon Meblowy Swarzędzkich Stolarzy
• Dom Antoniego Tabaki
• Swarzędzkie Fabryki Mebli
• Ratusz w Swarzędzu
• Plac Niezłomnych
• Swarzędzkie Meble Miejskie
• Swarzędzkie Centrum Historii i Sztuki
• Tartak Parowy

 

Facebook Swarzędzkiego Szlaku Meblowego

W powszechnej świadomości Swarzędz kojarzy się z meblami. Czy faktycznie zasłużył sobie na miano stolicy polskiego meblarstwa?
Zapraszamy na pasjonującą wycieczkę, która pozwoli odsłonić tajemnice przeszłości i teraźniejszości Swarzędza – miasta stolarzy.

 

Podstawowa trasa o długości 1,2 km (w obie strony) rozpoczyna się w Salon Meblowym Stolarzy Swarzędzkich, a kończy w Swarzędzkim Centrum Historii i Sztuki. Warto również odszukać obiekty usytuowane poza główną trasą: tablicę pamiątkową Swarzędzkich Fabryk Mebli oraz meble miejskie. Szlak można zwiedzać na dwa sposoby:

„Swarzędzkie meble wczoraj i dziś”
Wycieczki z przewodnikiem

Wycieczki odbywają się raz w miesiącu, w soboty w następujących terminach:

• 10 września 2022
• o kolejnych terminach poinformujemy wkrótce

Zaczynamy o godzinie 11:00!
Orientacyjny czas trwania wycieczek to ok. 2,5 godziny. Wycieczki mają charakter pieszy lub autokarowo-pieszy (w zależności od lokalizacji odwiedzanego zakładu rzemieślniczego).

Ceny biletów:

• Dzieci do lat trzech – wstęp wolny,
• Bilet ulgowy – 6 zł (dzieci powyżej 3 lat, uczniowie, studenci, emeryci, posiadacze Karty Dużej Rodziny),
• Bilet normalny – 10 zł.

Bilety można kupić w Swarzędzkim Centrum Historii i Sztuki (ul. Bramkowa 3) 

Istnieje również możliwość zakupu biletów w dniu wycieczki – należy wcześniej zarezerwować miejsce pod numerem telefonu: 612798594

Zobacz regulamin wycieczek z przewodnikiem

W programie:

• Salon Meblowy Stolarzy Swarzędzkich – historyczny pawilon prezentujący meble współczesnych producentów,
  
• Krzesło XL – charakterystyczny element pejzażu Swarzędza,
• Dom Antoniego Tabaki – twórcy najnowocześniejszego zakładu meblarskiego w Polsce międzywojennej,
• Dawna siedziba Specjalnej Fabryki Krzeseł i Stołów Tabaki, późniejszy Zakład Nr 2 słynnych Swarzędzkich Fabryk Mebli,
  
• Nowoczesna ekspozycja Swarzędzkiego Centrum Historii i Sztuki,
  
• Odkrywanie sekretów pracy stolarza lub tapicera podczas wizyty w czynnym zakładzie rzemieślniczym.

Kup bilety

Wyłącznie w ramach wycieczki z przewodnikiem będzie można odwiedzić jeden z następujących zakładów:

Zakład Stolarski Kazimierz Kasprzak
Swarzędz, ul. Wrzesińska 29
tel. 61 817 23 66  

 Zakład Przemysłowo-Handlowo-Usługowy Dariusz Szymański
Swarzędz, ul. Cybińska 24 tel. 61 817 28 77
www.meble-rs.pl

Zakład Tapicerski Jerzy Bielawiak 
Swarzędz, ul. Kręta 10
tel. 506 119 406

„Swarzędz – miasto stolarzy”
zwiedzanie indywidualne

Na potrzeby samodzielnego spaceru warto zaopatrzyć się w bezpłatną broszurę Swarzędzkiego Szlaku Meblowego (dostępną w Salonie Meblowym Stolarzy Swarzędzkich, Swarzędzkim Centrum Historii i Sztuki oraz Wydziale Promocji Urzędu Miasta i Gminy Swarzędz) – pobierz wersję elektroniczną (PDF).

Kliknij tutaj

Większość obiektów na trasie dostępna jest bez ograniczeń (z zewnątrz), wyjątek stanowi Salon Meblowy Stolarzy Swarzędzkich (otwarte pon.-pt. 8-19, sob.-niedz. 10-17, wstęp wolny), oraz Swarzędzkie Centrum Historii i Sztuki (otwarte wt.-pt. 9-16, sob.-niedz. 13-17, wstęp wolny).

Mapa szlaku (JPG)

Mapa szlaku (Google Maps)

 

Swarzędz – miasto stolarzy

 

Od początku istnienia Swarzędza, który prawa miejskie uzyskał w 1638 r., rozwijało się tu rzemiosło, a miasto prze pewien czas było znaczącym ośrodkiem włókienniczym. W drugiej połowie XIX w. rozpoczyna się dobra koniunktura swarzędzkich stolarzy. Prawdziwą rewolucją w tej branży było wprowadzenie w 1890 r. mechanicznej obróbki drewna. Początkowo produkowano głównie na rynki lokalne, z czasem meble ze Swarzędza zaczęły trafiać do salonów w Polsce i w Niemczech. Wraz z sukcesami zwiększała się liczba stolarzy: w pierwszym dziesięcioleciu XX w. w Swarzędzu funkcjonowało 30 warsztatów, a po odzyskaniu niepodległości działało już 70 mistrzów, a oprócz tradycyjnych warsztatów powstawały też większe zakłady. Niezwykle ważną rolę w rozwoju swarzędzkiego rzemiosła odegrał miejscowy cech stolarski.

Więcej informacji o historii Swarzędza: www.380.swarzedz.pl

Swarzędzkie meble w Nowym Jorku (1938 r.):

O popularności mebli produkowanych przez miejscowych stolarzy świadczy zaproszenie na… Wystawę Światową w Nowym Jorku. Co ciekawe, producenci zobowiązani byli jedynie sfinansować koszt wysyłki mebli do portu w Gdyni.

Salon Meblowy Stolarzy Swarzędzkich dawny Rzemieślniczy Pawilon Meblowy

Po początkowym dynamicznym rozwoju branży na początku XX w. wielki kryzys gospodarczy dotknął również swarzędzkich stolarzy. Sytuację poprawił ich pomyślny udział w Targach Poznańskich w roku 1933. Rok później w Swarzędzu zorganizowano I Targi Meblowe. Sukces imprezy sprawił, że stała się odtąd wydarzeniem cyklicznym. Jednocześnie rozpoczęto budowę specjalnego pawilonu ekspozycyjnego o powierzchni 840 m² według projektu Edmunda Szafrańskiego. Uroczyste otwarcie nowego Rzemieślniczego Pawilonu Meblowego odbyło się w roku 1936. Obecnie pawilon (już jako Salon Meblowy Stolarzy Swarzędzkich) stanowi siedzibę Cechu Stolarzy Swarzędzkich, zrzeszającego 75 osób. Wewnątrz znajduje się stała ekspozycja mebli, wyprodukowanych przez miejscowych rzemieślników. Na uwagę zasługuje ciekawa więźba dachowa budynku.

Więcej informacji o swarzędzkim stolarstwie w okresie międzywojennym: Przegląd Stolarski z 15 lutego 1928 r.

Więcej informacji o historii cechów rzemieślniczych w Swarzędzu: www.meble.swarzedz.pl

Reklama prasowa I Targów Meblowych w Swarzędzu (1934 r.):

Te sosny, brzozy, myrt i dąb 
Drzewo różane – cytryna 
Jesion i inne, które ząb 
piły bez serca ścina 
Dziś cieszą oczy tłumnych rzesz 
Gdyż są to cuda nowe 
Odwiedź, jeśli je widzieć chcesz
Swarzędzkie „Targi Meblowe”.

Figura Świętego Józefa 

Święty Józef z Nazaretu – opiekun ludzi pracy – od lat patronuje swarzędzkim stolarzom i tapicerom, a od roku 1996 całej swarzędzkiej społeczności. Sześć lat później w Swarzędzu powstała jego figura autorstwa Ewy Wanat. Wizerunek świętego odbiega znacznie od tradycyjnych przedstawień. Swarzędzki święty Józef to młody mężczyzna, bez zarostu, trzymający opiekuńczym gestem rękę na ramieniu małego Jezusa. Lilie umieszczone po lewej stronie postaci symbolizują czystość. Swarzędzanie w ciągu roku dwukrotnie wspominają swojego patrona. 19 marca odbywają się oficjalne uroczystości ze specjalną sesją Rady Miejskiej, podczas której nadawane jest honorowe obywatelstwo miasta (tytuł otrzymał m.in. podróżnik Aleksander Doba), a Cech Stolarzy Swarzędzkich nagradza swych zasłużonych członków.  Organizowane na początku maja Józefinki to radosne święto, którego bogaty program obejmuje występy artystyczne, Swarzędzkie Spotkanie Józefów, Grę Miejską Mebloberek, Józefinkowy Samochodowy Rajd Flagi oraz poczęstunek Strawą Świętego Józefa i Józefowym Plackiem. Imprezie towarzyszy Jarmark Świętego Józefa z wyrobami rzemieślniczymi i zdrową żywnością.

  Wirtualne Muzeum Mebli – www.meble.swarzedz.pl:

historia mebli, przegląd mebli – od mebli windsorskich po skandynawskie, technologia (konstrukcje, narzędzia, odnawianie mebli), nazewnictwo meblarskie, swarzędzkie tradycje meblarskie, galeria zdjęć.

Dom Antoniego Tabaki

Antoni Tabaka przybył do Swarzędza z Wrześni. Początkowo terminował w zakładzie stolarskim Henryka Knade. Po ślubie z Marią, córką swego pryncypała, w 1905 r. założył własny mały zakład stolarski, który w 1921 r. zatrudniał już 30 osób. Działalność nabrała tempa, gdy Tabaka zdecydował o ograniczeniu asortymentu do krzeseł i stołów przy jednoczesnym uruchomieniu masowej produkcji na skalę przemysłową. Zakład, w którym systematycznie wprowadzano nowe metody pracy i technologie (m.in. siłownię parową), stał się pierwszą polską zmechanizowaną fabryką mebli, eksportującą połowę produkcji do Niemiec, Holandii i Turcji.

„Specjalna Fabryka Krzeseł i Stołów” Tabaki (ulica Wrzesińska 7, obecnie 22), współpracowała z tartakiem parowym jego zięcia Franciszka Zawidzkiego (ulica Poznańska 25). Tabaka, choć fabrykant, wspierał rzemieślników, wspólnie z zaprzyjaźnionym księdzem Mroczkowskim organizując spółkę akcyjną i cech stolarzy oraz włączając się w budowę pawilonu meblowego. Tuż przed II wojną światową u Tabaki pracowało 270 osób. We wrześniu 1939 r. zakład przejęli Niemcy uruchamiając produkcję na potrzeby przemysłu lotniczego. Sam Tabaka wraz z rodziną został wysiedlony do Warszawy, a następnie trafił do Mathausen, gdzie zmarł tuż po wyzwoleniu obozu.

Więcej informacji o historii zakładu Antoniego Tabaki: www.meble.swarzedz.pl

  Wojskowe perypetie Antoniego Tabaki

Działalność rzemieślniczą Antoniego Tabaki zahamowało powołanie do pruskiej armii. Nie chcąc walczyć na froncie zachodnim w czasie I wojny światowej, postrzelił się w nogę, co pozwoliło mu na upragniony powrót do Swarzędza.

Swarzędzkie Fabryki Mebli Zakład Nr 2 dawna Specjalna Fabryka Krzeseł i Stołów Antoniego Tabaki 

Przedsiębiorstwo powstało w 1952 r. w Swarzędzu z połączenia dwóch znacjonalizowanych zakładów prywatnych: fabryki Antoniego Tabaki i tartakuFranciszka Zawidzkiego (stąd fabryki w nazwie). Z czasem, powiększone o kolejne zakłady – w Kostrzynie, Poznaniu, Mosinie, Kościanie, Rawiczu, Bojanowie i Gostyniu – stało się największym producentem mebli w kraju. W Swarzędzu, gdzie fabryki zatrudniały ponad tysiąc pracowników, produkowano meble skrzyniowe, tapicerowane, krzesła i fotele. W zakładach wykorzystywano nowoczesne światowe technologie, korzystając jednocześnie z własnych pomysłów (organizowano nawet giełdę wynalazczości). Dział wzornictwa zatrudniał wybitnych projektantów, a efekty ich pracy prezentowano na targach w Paryżu, Mediolanie czy Moskwie. Produkcja sprzedawana była zarówno w Polsce, jak i za granicą. Swarzędzkie meble trafiły m.in. do polskich ambasad w Japonii, Bangladeszu i Indiach, siedziby Episkopatu Polski czy Sejmu. W wyniku działalności przedsiębiorstwa zmieniał się również sam Swarzędz – powstał m.in. żłobek zakładowy (co w 1954 r. było ewenementem!), ogródki działkowe i hotel robotniczy. W fabryce działała Ochotnicza Straż Pożarna i wydawano gazetę zakładową „Segmenty”. W 1990 r. przedsiębiorstwo objęto pilotażową prywatyzacją, a rok później jako jedno z pierwszych zadebiutowało na giełdzie. Firma zakończyła działalność w roku 2011.

Więcej informacji o Swarzędzkich Fabrykach Mebli: Artykuł Ryszarda Karolczaka Swarzędzkie Fabryki Mebli. Drogi i przemiany rozwoju, „Zeszyty Swarzędzkie” 2009, Nr 1, s. 46-83

Gwara swarzędzkich stolarzy:
centrabor – wiertło do drewna
chachlyrz – oszust drapaka – miotła z wierzbowych witek
fumel – błąd
gajga – wystający pręt
jadalka – komplet mebli do salonu
kista – drewniana skrzynia
koziołki – drewniane stojaki
krajzega – mechaniczna piła tarczowa
lejmkraca – skrobaczka
nojma – nielegalna praca; fuszerka odstawa – wysyłanie mebli do klienta
papudrok – niesolidny rzemieślnik
pucówka – maszyna do szlifowania
retynta – drobne przedmioty, narzędzia
rympolić – nieudolnie ciąć
sagablat – brzeszczot piły sypialka – komplet mebli do sypialni
szajba – podkładka pod nakrętkę
szpilorek – znacznik, rysik
sznyt – ostra krawędź
szrubcwingi – drewniany ścisk
sztyft – uczeń w zawodzie
waserwaga – poziomnica

Słowa gwarowe na podstawie książki Marka Stanisławskiego
Ocalić zapomniane słowa, czyli gwara stolarzy swarzędzkich

Swarzędzkie Centrum Historii i Sztuki dawna remiza Ochotniczej Straży Pożarnej

Swarzędzkie Centrum Historii i Sztuki powstało w budynku dawnej remizy strażackiej, przystosowanym do celów muzealnych. W środku znalazła się ekspozycja, która w nowoczesny sposób prezentuje historię i różnorodność kulturową Swarzędza. Można tam między innymi odbyć wirtualny spacer po dawnym Swarzędzu, odszukać znajome miejsca na makiecie miasta i wcielić się w rolę strażaka. Obiekt oferuje też bogaty program zajęć edukacyjnych (lekcje muzealne, warsztaty, prelekcje).

Centrum stanowi integralną część Swarzędzkiego Szlaku Meblowego, prezentując wielowiekową tradycję sztuki stolarskiej w mieście. Do dyspozycji zwiedzających pozostaje kilkustanowiskowa Strefa Stolarza. W jej części multimedialnej można zbudować wirtualny mebel i poznać nazwy (także gwarowe) narzędzi stolarskich. Druga część to historyczna ekspozycja prezentująca warsztat stolarski z pierwszej połowy XX w., katalogi wystawowe z targów meblowych oraz krótki rys historyczny przemysłu stolarskiego w Swarzędzu.

Więcej informacji o historii Ochotniczej Straży Pożarnej w Swarzędzu: www.osp-swarzedz.pl

Meble miejskie

Krzesło XL

W 1995 r. w ramach promocji swarzędzkich mebli przed Salonem Meblowym Stolarzy Swarzędzkich ustawiono gigantyczne krzesło (wysokość 4,60 m, szerokość 1,65 m), wykonane z drewna sosnowego przez Stefana Gajewskiego. W 2011 r. krzesło zostało zastąpione nowym autorstwa Grzegorza Zaremby. Mebel wpisał się w krajobraz miasta jako charakterystyczny punkt orientacyjny.

Meblowanie miasta

Od 2009 r. podczas Józefinek przestrzeń miasta wzbogacana jest o kolejne niezwykłe meble, wykonane przez członków Cechu Stolarzy Swarzędzkich. Dotychczas w ramach akcji powstały następujące meble:

Meble miejskie:

1. Ławka i stół, pl. Niezłomnych (autor Bogdan Nowacki)

2. Regał na kwiaty, Os. Czwartaków (pomiędzy Szkołą Podstawową Nr 3 i Przedszkolem Miś Uszatek) (autor Piotr Kasprzak)

3. Łóżko plażowe, al. Henryka Błachnio (przystań nad Jeziorem Swarzędzkim) (autor Czesław Kowala)

4. Wieszak z ławeczką, ul. Dworcowa 7 (naprzeciw dworca kolejowego) (autor Grzegorz Zaremba)

5. Dwa krzesła, skrzyżowanie ul. Granicznej z ul. Geremka (Rondo Tysiąclecia) (autor Marek Burda)

Partnerzy projektu

Urząd Miasta i Gminy Swarzędz,
Cech Stolarzy Swarzędzkich,
Swarzędzkie Centrum Historii i Sztuki,
Poznańska Lokalna Organizacja Turystyczna.

Poznań-Swarzędz 2019

– Swarzędzki Szlak Meblowy Mapa
– Regulamin wycieczek z przewodnikiem
– Bilety